Freegans zijn mensen die alternatieve strategieën gebruiken om te leven, gebaseerd op beperkte deelname aan de conventionele economie en minimale consumptie van hulpbronnen. Freegans ondersteunen gemeenschap, vrijgevigheid, sociale betrokkenheid, vrijheid, samenwerking en delen, in tegenstelling tot een maatschappij gebaseerd op materialisme, morele onverschilligheid, competitie, conformisme en hebzucht.
Na jarenlange pogingen om producten te boycotten van onethische bedrijven die verantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen, vernietiging van het milieu en dierenmishandeling, kwamen velen van ons er achter dat we door om het even wat te kopen uiteindelijk steun gaven aan iets afkeurenswaardigs. We kwamen tot het besef dat het probleem niet ligt bij een aantal slechte bedrijven, maar bij het systeem zelf.
Freeganisme is een totale boycot van een economisch systeem waarin het doel om winst te maken morele overwegingen in de schaduw zet en waarin de enorme, ingewikkelde productiesystemen ervoor zorgen dat alle producten die we kopen, uiteindelijk schadelijke gevolgen hebben, waarvan we bij een hoop zelfs nooit stilstaan. Dus, in plaats van producten van het ene schadelijke bedrijf te vermijden om er weer een ander te steunen, proberen we in de mate van het mogelijke te vermijden om überhaupt dingen te kopen.
Het woord “freegan” is een samenstelling van de woorden “free” en “vegan” – gratis en veganistisch. Veganisten zijn mensen die, in een poging om dierenleed te vermijden, geen producten op dierlijke basis of getest op dieren gebruiken. Freegans gaan nog een stap verder door te erkennen dat, in een complexe, industriële, op massaproductie gebaseerde economie gedreven door winst, misbruik van mensen, dieren en de aarde op elk productieniveau aanwezig zijn (van het verkrijgen van grondstoffen tot productie tot transport), en in zo goed als elk product dat we kopen. Sweatshops, vernietiging van het regenwoud, global warming, het verdrijven van lokale gemeenschappen, vervuiling van lucht en water, het uitroeien van dieren op landbouwgrond onder het mom van “pest verdelgen”, het met geweld omvergooien van door het volk verkozen regeringen om dictators in het zadel te houden die de belangen van grote bedrijven verdedigen, schadelijke ontginningsmethoden, olieboringen in gebieden met een kwetsbaar milieu, het tegenwerken van vakbonden, kinderarbeid, en financiële steun aan onderdrukkende regimes zijn slechts enkele van de zaken waartoe de schijnbaar onschuldige producten die we elke dag consumeren, bijdragen.
Freegans gebruiken diverse strategieën om hun leven praktisch vorm te geven op basis van onze principes:
Afvalrecuperatie
We leven in een economisch systeem waarin bedrijven land en goederen enkel waarderen in relatie tot de winst die ze kunnen opleveren. Consumenten worden constant overladen met reclame die hen vertelt om de goederen die ze hebben af te danken en te vervangen omdat op die manier verkoopcijfers stijgen. Deze praktijk van rijke samenlevingen produceert een afvalberg die zo groot is dat mensen kunnen leven op louter weggegooide spullen. Als freegans verzamelen wij die spullen in plaats van ze te kopen om te vermijden zelf spilzieke consumenten te zijn, om een politiek statement te maken tegen het onrecht van waardevolle levensbenodigdheden te verspillen terwijl talloze mensen geen toegang hebben tot basisbenodigdheden zoals eten, kleding en onderdak, en om de hoeveelheid afval te verminderen die op vuilnisbelten en in verbrandingsovens belanden die disproportioneel vaak geplaatst zijn in arme, niet-blanke buurten waar ze zorgen voor verhoogde kansen op kanker en astma.
De waarschijnlijk meest beruchte freegan-strategie staat bekend als “dumpsterdiving” of “skippen”. Deze techniek betekent zoeken in het afval van winkels, woonwijken, kantoren en andere plekken waar nuttige goederen gevonden worden. Ondanks de vooroordelen die onze samenleving heeft over afval, zijn de goederen die freegans recupereren veilig, bruikbaar, schoon en in perfecte of zo goed als perfecte staat, een symptoom van een wegwerpcultuur die ons ertoe aanzet om constant oude spullen te vervangen door nieuwe, en waar bedrijven het op grote schaal afdanken van producten inplannen als deel van hun verkoopsstrategie. Sommigen skippen alleen, anderen in groepen, maar we delen de vondsten altijd openlijk met elkaar en met iedereen op ons pad die ze wil gebruiken. Groepen zoals Food Not Bombs gebruiken etenswaren die anders weggegooid zouden worden en gebruiken ze om maaltijden te koken die op publieke plekken gedeeld worden met iedereen die wil meedoen.
Door containers te doorzoeken en op die manier afval te recupereren van winkels, kantoren, scholen, huizen, hotels of waar dan ook, kunnen freegans eten, drinken, boeken, toiletartikelen, tijdschriften, strips, kranten, films, keukenspullen, apparaten, muziek (CD’s, cassettes, platen, etc.), tapijten, muziekinstrumenten, kleren, rolschaatsen, scooters, meubels, vitaminepillen, electronica, producten voor huisdieren, spelletjes en speelgoed, fietsen, kunst, en zowat elk ander soort spullen vinden. In plaats van extra afval te genereren, verminderen freegans afval en vervuiling, waardoor de afvalberg kleiner wordt.
Veel spullen kunnen ook gratis gevonden worden, of gedeeld worden met anderen, op websites als Freecycle en door te zoeken naar “gratis af te halen” op Marktplaats. In grote steden zijn vaak weggeefwinkels te vinden.Ga naar de www.kringloopwinkels.nl om zelf op een verantwoorde manier bruikbare goederen kwijt te raken. Op diverse plaatsen worden ruil- en weggeefmarkten gehouden. Dit soort evenementen lijkt op een rommelmarkt, maar dan met gratis spullen. Mensen brengen spullen mee om te delen met anderen. Ze geven en nemen maar er komt geen geld aan te pas. Als freegans toch iets moeten kopen, kopen we tweedehands goederen, zo promoten we hergebruik van dingen die anders verspild zouden worden zonder geld te geven aan de productie van nieuwe goederen.
Afvalminimalisatie
Doordat we veel in aanraking komen met het afval van onze wegwerpmaatschappij, zijn freegans erg bewust van en geschokt door de gigantische hoeveelheden afval die de gemiddelde persoon produceert, we kiezen dan ook om geen deel te zijn van het probleem. Daarom recycleren, composteren en repareren freegans zo veel mogelijk. Alles wat we zelf niet kunnen gebruiken, geven we weg via vrienden, weggeefwinkels, of sites zoals marktplaats.
Milieuvriendelijk transport
Freegans erkennen de rampzalige sociale en ecologische gevolgen van de auto. We weten allemaal dat auto’s vervuiling veroorzaken door het verbranden van petroleum maar we denken meestal niet aan andere factoren zoals de vernietiging van bossen voor het aanleggen van wegen en de slachtoffers die vallen (zowel mensen als dieren) door aanrijdingen. Bovendien creëert de enorme olievraag een economische stimulans voor oorlog in Irak en elders ter wereld. Daarom kiezen freegans er veelal voor om geen auto’s te gebruiken. In de plaats daarvan gebruiken we andere transportwijzen zoals (zwart)rijden met de trein, liften, wandelen, skaten en fietsen. Liften vult een plaats in een auto die anders leeg zou gebleven zijn, dus het draagt niet bij tot de consumptie van auto’s en benzine.
Sommige freegans vinden het onvermijdelijk om af en toe een auto te gebruiken dus we proberen onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af te bouwen door auto’s te gebruiken met dieselmotoren die omgebouwd zijn om te werken op biodiesel of “veggie-oil”, het hergebruiken van gebruikte frituurolie van restaurants – nog een voorbeeld van het hergebruiken van afval. Overal ter wereld ontstaan groepen vrijwilligers die mensen helpen met het ombouwen van dieselmotoren zodat ze op plantaardige olie kunnen draaien.
Wonen zonder kosten
Freegans geloven dat wonen een RECHT is, geen privilege. Net zoals freegans het schandalig vinden dat er mensen verhongeren terwijl er voedsel weggegooid wordt, vinden we het ook ontoelaatbaar dat er mensen letterlijk doodvriezen op straat terwijl huiseigenaars, banken en steden gebouwen leeg laten staan.
Krakers zijn mensen die leegstaande, verlaten gebouwen bezetten en opknappen. Krakers geloven dat reële menselijke noden belangrijker zijn dan de abstracte idee van privebezit, en dat zij die gebouwen bezitten maar mensen niet toelaten erin te wonen, zelfs op plaatsen met een grote woningnood, het niet verdienen om die gebouwen te hebben. Naast woonruimte, gebruiken krakers leegstaande gebouwen vaak ook als gemeenschapscentra met programma’s zoals kunstactiviteiten voor kinderen, milieuopvoeding, bijeenkomsten van gemeenschapsorganisaties, enzovoort.
Vergroenen
We wonen in een maatschappij waarin het voedsel dat we eten vaak aan de andere kant van de wereld geproduceerd, overbewerkt, en vervolgens over lange afstand getransporteerd wordt om daarna te lang bewaard te worden, allen tegen een hoge milieuprijs. Omwille van dit proces zijn we de waardering voor het verschil in seizoenen en de natuurlijke cycli kwijtgeraakt, maar sommigen onder ons verbinden zich opnieuw met de aarde door zelf te tuinieren en in het wild eten te zoeken.
Vele ecologisten in steden hebben vervuilde braakliggende stukken grond in gemeenschapstuinen veranderd. In wijken waar de winkels meer junk food dan verse groenten verkopen, vormen gemeenschapstuinen een bron van gezonde voeding. Waar de lucht vervuild is met allerlei astmaveroorzakende stoffen, produceren de bomen in gemeenschapstuinen verse lucht. In landschappen die gedomineerd worden door steen, beton en asfalt, bieden gemeenschapstuinen een oase aan planten, open ruimten, en plekken voor gemeenschappen om samen te komen, samen te werken, voedsel te delen, samen te tuinieren, en de barrières af te breken die mensen van elkaar scheiden in een maatschappij waarin we allemaal te geïsoleerd van elkaar leven.
Mensen die in het wild eten zoeken, tonen aan dat we onszelf kunnen voeden zonder supermarkten en onze ziekten kunnen genezen zonder apothekers door onszelf vertrouwd te maken met de eetbare en medicinale planten die overal om ons heen groeien. Zelfs in stadsparken vind je bruikbare voeding en medicatie, wat ons een hernieuwd besef kan geven van het feit dat ons levensonderhoud in essentie niet afkomstig is van bedrijven, maar van de aarde zelf. Anderen zetten de verzamelaars-levensstijl nog verder door, keren zich af van steden en voorsteden en richten gemeenschappen op in de natuur, gebaseerd op primitieve overlevingsmethoden.
Minder werken
Hoeveel van ons leven offeren we op aan rekeningen betalen en meer spullen kopen? Voor de meesten onder ons, betekent werken het opgeven van onze vrijheid om orders op te volgen van iemand anders, met stress, verveling, monotonie, en in vele gevallen risico’s voor ons fysiek en mentaal welzijn tot gevolg.
Zodra we realiseren dat het niet slechts een paar slechte producten of bedrijven zijn die verantwoordelijk zijn voor de sociale en ecologische misstanden in onze wereld, maar het hele systeem waarin we werken, beginnen we in te zien dat wij, als werknemers, radartjes zijn in een machine van geweld, dood, uitbuiting en vernieling. Is de kassabediende die een stuk vlees afrekent minder verantwoordelijk voor de wreedheden van de bioindustrie dan de boer? En degene die de reclame ontworpen heeft waarmee het aan de man gebracht wordt? En de accountant die de rekeningen van de winkel bijhoudt en ervoor zorgt dat hij blijft draaien? Of de arbeider in de fabriek die de koelkast waar het in zat, geproduceerd heeft? En, natuurlijk, de managers van de bedrijven hebben de grootste verantwoordelijkheid van allemaal want zij nemen de besluiten die de vernietiging veroorzaken. Maar je hoeft geen aandelen te bezitten in een bedrijf of zelf een fabriek te hebben om schuld te dragen.
Door zonder geld uit te geven voor de basisbenodigdheden zoals eten, kleding, onderdak, meubels en transport te zorgen, zijn freegans in staat om de nood om constant aan het werk te zijn te verminderen of zelfs te elimineren. In de plaats daarvan kunnen we onze tijd besteden aan zorgen voor onze families, vrijwilligerswerk doen in onze gemeenschappen, en activistengroepen helpen om de bedrijven waarbij we anders aan het werk zouden zijn te bekampen. Voor sommigen is nooit meer werken geen optie, het is nu eenmaal makkelijker om een gratis boekenkast te vinden dan om gratis tandchirurgie te regelen, maar door onze financiële noden te verminderen kunnen zelfs degenen onder ons die toch moeten werken bewust grenzen stellen aan hoeveel we werken, waardoor we de controle over onze eigen levens in handen krijgen en de constante druk om de eindjes aan elkaar te knopen verminderen. Maar zelfs als we moeten werken, moeten we ons niet volledig door onze werkgever laten controleren. De freegan-idealen van zelfverwezenlijking in samenwerking kunnen ook op het werk geuit worden door lid te worden van een door werknemers geleide vakbond.